یاد آوری...
"سرما قاتل خاموش"
هایپوترمی در کوهستان
هایپوترمی یا فرودمایی چیست؟کاهش دمای بدن به زیر 35 درجه سانتیگراد را فرودمایی می نامند.که از خفیف تا شدید تقسیم بندی میشود. افرادی که بیشتر در معرض خطرند: 1- افراد مسن 2- کودکان به خصوص نوزادان و شیرخواران 3- بیماران قلبی 4- مصرف کنندگان مواد مخدر و الکل و بعضی داروها 5- کسی که بتازگی هایپوترمی داشته است
عوامل اصلی فرودمایی: مثلث شوم فرودمایی عبارت است از: سرما---باد----رطوبت
عوامل فرعی که زمینه ساز فرودمایی هستند عبارتند از:گرسنگی-تشنگی-سن کم یا زیاد – الکل-داروها و سموم – بیماریهایی مثل دیابت و...
علایم و نشانه ها: علایم و نشانه ها طیفی از لرزش غیرقابل کنترل در اندامها ،گیجی ،کندی فکر و کلام و اختلالات حرکتی تا اختلال ریتم قلب و کما دارد.زمانی که فرد دچار کندی و خواب آلودگی شده شروع به زدن حرفهای نامربوط میکند یعنی وارد مرحله خطرناکی از فرودمایی میشود و سرما دارد آخرین سنگرهای زندگی را فتح میکند.ناهماهنگی شدید در عضلات ،اختلال شدید هوشیاری و کاهش فشار خون و در مراحل پیشرفته سفتی عضلات ،اختلالات قلبی و کما.... بیماران مبتلا به کمای هیپوترمی این شانس را دارند که حتی پس از چند ساعت در کما بودن بار دیگر به زندگی برگردند.
درمان: بهترین زمان درمان زمانیست که مصدوم هوشیار است.
درمان هیپوترمی بر سه اصل استوار است: الف - از بین بردن مثلث فرودمایی ب- گرم کردن بیمار پ - برخورد آرام و با دقت با بیمار
الف -از بین بردن مثلث فرودمایی: 1-محافظت بیمار از باد: وی را به محلی دور از باد منتقل کنیم یا برای وی محافظ ایجاد نماییم. 2 – حذف رطوبت: تعویض سریع لباسهای خیس بیمار و خشک کردن بدن وی و پوشاندن لباسهای خشک 3 – کنترل سرما:برای کنترل سرما باید ابتدا مانع از دست دادن حرارت شد و سپس محیط اطراف را گرم کرد. بدین منظور باید پس از خشک کردن مصدوم و پوشاندن لباس مناسب به وی بیمار را روی یک زیرانداز قرار داده روی وی را با کیسه خواب یا کاپشن پوشاند.
ب - گرم کردن مصدوم: چنانچه مصدوم هوشیار است به وی مایعات گرم بنوشانید و او را تشویق کنید تا نشسته و دستها و پاها را در سینه و شکم خود جمع کند. محیط بیمار را با جمع شدن افراد در اطراف وی، در آغوش گرفتن وی و روشن کردن آتش گرم نمایید. از ماساژ دادن بیمار و نوشاندن الکل به وی اجتناب کنید. تماس نفر به نفر بهترین راه گرم کردن مصدوم است اما باید مراقب بود تا امدادگر خود دچار ازدست دادن حرارت نشود. کیسه خواب یکی از بهترین ابزارها برای گرم کردن بیمار میباشد.چنانچه فرد مصدوم با امدادگر درون کیسه خواب قرار گیرد مفیدتر خواهد بود. چنانچه مقدور است برای گرم کردن محیط آتش روشن کنید اما مصدوم را نباید در معرض تماس مستقیم با حرارت آتش قرار دهید.میتوان پارچه یا لباس را روی حرارت گرم کرد و زیر لباسهای بیمار قرار داد.زیربغلها،روی شکم و کشاله رانها نقاط مناسب بدن برای گرم کردن هستند. میتوان مصدوم را در کیسه خواب قرار داد و اطراف وی سنگ گرمبطری گرم و لباس قرار داد. برای راه رفتن و ادامه برنامه به مصدوم اصرار نکنید.با کم کردن ارتفاع و دور شدن از سرما به وی کمک کنید.مصدومی که دچار فرودمایی شده حتی در صورت احساس بهبودی باز بشدت در معرض خطر میباشد.بیمار را تا رسیدن به خانه تنها نگذارید.
پ - برخورد آرام و با دقت با مصدوم بیماران سرمازده مانند بلوری ترک خورده هستند که هر حرکت تندی میتواند باعث فروریختن آن شود.باید با ایشان بسیار آرام و با احتیاط برخورد کرد.
درمان مصدومی که هوشیار نیست. تکان ناملایم و ضربه ساده میتواند باعث مرگ این بیماران شود. هیچگاه مصدوم ناهشیار را مرده نپندارید حتی اگر نبض و تنفس ندارد.این مصدومین گاهی چند ساعت بعد از ناپدید شدن علایم حیاتی نیز زنده میمانند. برای درمان مصدومین هیپوترمی که بیهوش هستند ابتدا باید علایم حیاتی این بیماران را بررسی کرد و در صورت فقدان این علایم باید اقدام به احیاء قلبی – ریوی نمود.و همزمان نیز تدابیر گرم کردن مصدوم را انجام داد. بهترین مکان برای گرم کردن این بیماران بیمارستان میباشد.لذا بهترین کار این است که فرد سرمازده را به مرکز درمانی انتقال داد. در هر صورت بهترین کار برای این افراد حفظ علایم حیاتی کنترل مثلث سرمازدگی و رساندن ایشان به مرکز درمانی میباشد. به خاطر داشته باشیم در مصدوم هوشیار و بیهوش خطرناکترین اتفاق این است که پس از بهبودی دوباره دچار هیپوترمی شوند.هیپوترمی ثانویه از هیپوترمی اولیه خطرناکتر میباشد.بنابراین تداوم گرم کردن بیمار بسیار مهم است.
عوارض فرودمایی
فردی که دچار هیپوترمی شده حتی در صورت بهبود بسیار خسته و ناتوان است زیرا انرژی زیادی از دست داده است.نوشاندن محلول ORS گرم میتواند کمک زیادی به او کند. کاهش فشار خون و در نتیجه سرگیجه ، خستگی و ضعف در وی مشهود است که ضمنا او را مستعد فرودمایی مجدد میکند. مصدوم لحظات بسیار سختی را تجربه کرده است .او نگران است و احساس ناامنی میکند.پس به حمایت روانی امدادگر و دوستان احتیاج دارد.با گفتن جملات بی فایده ای مثل "مگر نگفته بودم....."یا "اگر چنین میکردی و چنان نمیکردی"او را دچار اضطراب و شرمزدگی نکنید.
پیشگیری
مثل همیشه پیشگیری از درمان مهمتر و مفیدتر است.جلوگیری از تشکیل و کامل شدن مثلث فرودمایی از هر نظر بهتر است.چنانچه دو ضلع این مثلث کامل شده باشد و عوامل فرعی مثل خستگی،بیخوابی،تشنگی و ... را داشته باشید باید منتظر هیپوترمی شدن باشید.بنابراین بهتر است قبل از هر اتفاقی عوامل را کنترل یا حذف کنید. بیشترین دلیل رطوبت و خیس شدن کوهنوردان ، تعریق میباشد.تعریق از آنجا که در لایه های زیرین و مماس با پوست بدن میباشد بیشترین اثرات را دارد.بنابراین حتی الامکان باید از عرق کردن پیشگیری کرد. چگونه میتوان از تعریق زیاد و خیس شدن جلوگیری نمود؟ - پوشیدن لباس مناسب و لایه لایه .در هر نقطه از کوه با توجه به شرایط باید لباس را کم و زیاد نمود یا زیپهای آنها را باز و بسته کرد. - استراحت کافی . سعی کنید با سرعت و گام برداری مناسب عرق نکنید.و قبل از عرق کردن استراحت کنید.سرعت خود را چنان تنظیم کنید که در باد و سرما به توقف کمتری نیاز داشته باشید. - توقف اصولی .در توقفهای حتی کوتاه باید لباس اضافه کنید.چنانچه زیر کوله پشتی عرق کرده است در استراحتهای کوتاه کوله خود را در نیاورید.پشت به باد بایستید نه رو به باد.(حتی وقتی به عنوان امدادگر به فردی کمک میکنید) - پس از زدن کمپ اولین کاری که میکنید بیرون آوردن لباسهای خیس و پوشیدن البسه خشک باشد.به ویژه جوراب و دستکش و کلاه.30 درصد حرارت از سروگردن دفع میشود. از موارد دیگر رطوبت باران و برف هستند.از خیس شدن در باران اجتناب کنید.برف ملایمی را که بر روی لباس ، گتر و کفشتان مینشیند با پارچه بزدایید.در هوای سرد دستکش بپوشید.هرگز بر روی برف ننشینید و از زیرانداز استفاده کنید. خود را در معرض باد قرار ندهید و از پوشش مناسب در باد استفاده کنید.
برای آنکه ضلع سوم مثلث یعنی سرما نیز تشکیل نشود این توصیه ها را بکار گیرید:
لباس مناسب و لایه لایه بپوشید.لباسهای خیس حرارت بدن شما را از بین میبرند.سر و گردن خود را بپوشانید.جلوی دهان و بینی خود را در هوای سرد بپوشانید.فعالیت آهسته و پیوسته داشته باشید تا دمای بدنتان بالا یماند.قبل از اینکه دمای بدنتان افت کند راه بیفتید.در هوای سرد به اشیاء فلزی دست نزنید.حتی اگر فکر میکنید نیاز نیست دستکش بپوشید.
منبع:کتاب سرما قاتل خاموش....نوشته دکتر فرید عباسی دزفولی
تهیه و تنظیم:مژگان گلستان
